Hồ Chí Minh toàn tập - tập 2 năm 1924

NGUYỄN ÁI QUỐC
Thư đánh máy bằng tiếng Pháp,bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

GỬI BAN BIÊN TẬP TẠP CHÍ RABOTNHITXA
Quảng Châu, ngày 12-11-1924

    Các nữ đồng chí thân mến,
    Khi tôi còn ở Quốc tế Cộng sản2 , tôi phấn khởi được đôi lần cộng tác với tờ báo của các đồng chí. Nay tôi muốn tiếp tục sự cộng tác ấỵ Nhưng vì ở đây tôi hoạt động bất hợp pháp, cho nên tôi gửi bài cho các đồng chí dưới hình thức "Những bức thư từ Trung Quốc" và ký tên một phụ nữ. Tôi nghĩ rằng làm như vậy những bài viết có tính chất độc đáo hơn và phong phú hơn đối với độc giả, đồng thời cũng bảo đảm giấu được tên thật của tôi.
    Xin các đồng chí gửi đều đặn cho tôi không chỉ riêng báo của các đồng chí, mà cả những sách báo Nga mà phụ nữ và thiếu nhi có thể ưa thích, bởi vì ở đây còn phải làm nhiều việc vận động phụ nữ và thiếu nhi, nhưng các đồng chí của chúng ta ở đây lại chưa có đủ tài liệu huấn luyện và tuyên truyền. Về phần tôi, tôi hứa sẽ cung cấp cho các đồng chí tin tức về phong trào phụ nữ ở phương Đông nói chung và ở Trung Quốc nói riêng.
    Nếu phải trả tiền đặt mua các thứ báo mà các đồng chí sẽ gửi cho tôi, xin các đồng chí cứ giữ lại tiền thù lao các bài báo tôi viết để trả.
    Xin các đồng chí nhận lời chào cộng sản của tôi.
    Địa chỉ nhận báo:
    Ô.Lu, Hãng thông tấn Rôxta, Quảng Châu, Trung Quốc.

Thư đánh máy bằng tiếng Pháp,
bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.
NGUYỄN ÁI QUỐC

GỬI MỘT ĐỒNG CHÍ TRONG QUỐC TẾ CỘNG SẢN
Quảng Châu, ngày 12-11-1924

    Đồng chí thân mến,
    Chỉ có một dòng chữ để báo cho đồng chí biết rằng tôi đã đến đây hôm qua, và đang ở nhà đồng chí Bôrôđin với 2 hoặc 3 đồng chí Trung Quốc. Tôi chưa gặp ai cả.
    Mọi người ở đây đều bận về việc Bác sĩ Tôn lên phương Bắc.
    Tôi sẽ viết thư cho đồng chí sớm.
    Xin gửi lời chào anh em của tôi đến đồng chí và tất cả các đồng chí chúng ta ở Quốc tế Cộng sản.
    Nguyễn Ái Quốc
        Địa chỉ:
            Ô.Lu, Hãng thông tấn Rôxta, Quảng Châu, Trung Quốc.
    Vui lòng chuyển giúp bức thư sau đây tới Văn phòng Đảng Pháp.

    Thư đánh máy bằng tiếng Pháp, bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

THƯ TỪ TRUNG QUỐC

    Các nữ đồng chí thân mến,
    Các đồng chí biết rằng nước tôi, Trung Quốc, bị kìm kẹp tàn nhẫn trong một cái kìm mà những đế quốc nước ngoài là một gọng và những tay sai trung thành của chúng - những bọn quân phiệt Trung Quốc - là gọng khác. Bọn chúng giúp nhau để bóc lột chúng tôị Mỗi khi chúng thấy phong trào giải phóng nảy sinh - dù của đàn ông hay đàn bà - chúng không từ việc gì để bóp chết nó. Sự áp bức đè nặng lên chúng tôi, nhưng chúng tôi bị áp bức nặng nề hơn gấp nghìn lần đàn ông ... Không có chút quyền tự do chính trị, kinh tế và xã hội, chúng tôi bị bóc lột gấp đôi bởi vì là lao động và vì là đàn bà. Việc không có học vấn, tính thụ động, tập tục còn làm cho những nỗi khổ cực của chúng tôi càng nặng nề thêm.
    Tiếng vang của cách mạng Nga3 làm cho chúng tôi dường như thoát khỏi cơn ác mộng đau đớn. Dần dần chúng tôi bắt đầu nghe, nhìn, suy nghĩ và trở nên ý thức được rằng chúng tôi cũng vậy, chúng tôi là những con người như những đàn ông, rằng chúng tôi cũng vậy, chúng tôi phải có quyền sống và làm việc, và sau hết rằng để giành được quyền đó, chúng tôi cũng phải đấu tranh như những đàn ông và cùng với đàn ông chống lại những kẻ bóc lột chúng tôị Từ đó, những người tiến bộ nhất trong chúng tôi vào Đảng cộng sản, vào Thanh niên cộng sản; những người khác gia nhập đảng cách mạng là Quốc dân đảng. Đảng này có cảm tình thành thật với nước Cộng hoà Xôviết.
    Nước Nga cách mạng không chỉ nêu một tấm gương mà còn cho chúng tôi người hướng dẫn nữạ Chúng tôi được may mắn là ở đây có nữ đồng chí, đồng chí Bôrôđin. Đồng chí này nỗ lực làm cho chúng tôi hiểu và làm việc trên con đường giải phóng. Đồng chí tổ chức, giáo dục, khuyến khích, làm thức tỉnh tại mọi nơi mà đồng chí đến. Khi làm cho chúng tôi cảm phục Cách mạng Nga, đồng thời, đồng chí cũng làm cho chúng tôi cảm thấy sự tất yếu của cách mạng Trung Quốc. Đồng chí có cách đặc biệt để nói chuyện với chúng tôị Những lời rõ ràng, đơn giản và thành thực của đồng chí khiến chúng tôi hiểu được và suy nghĩ. Đồng chí biết khuyến khích những chị đã hiểu chút ít và làm cho những chị khác còn chưa hiểu thì hiểụ Các đồng chí biết rằng chúng tôi, phụ nữ Trung Quốc, còn rất lạc hậu, nhút nhát và hững hờ. Đó là một nhiệm vụ khá khó khăn để làm cho chúng tôi đột nhiên thoát khỏi tập quán hàng nghìn năm đó, vậy mà đồng chí thân mến của chúng tôi đã làm cái đó khéo léo đến thế và ân cần niềm nở đến thế, nếu như tôi có thể bày tỏ như vậỵ Các đồng chí hãy ghi nhận đây là một ví dụ: Tháng trước, tại buổi lễ kỷ niệm Cách mạng Nga, do lời kêu gọi của nữ đồng chí Bôrôđin, hơn 3.000 nữ công nhân và nữ sinh viên Quảng Châu đã đi biểu tình với nam giới và đã dự mít tinh. Sau khi nghe người đồng chí chúng ta nói trong một giờ mà bài diễn văn bị ngắt quãng bởi những tràng vỗ tay kéo dài, một chị của chúng tôi đã đọc nghị quyết sau đây:
    Hôm nay, chúng tôi ở đây để làm lễ kỷ niệm cuộc Cách mạng vĩ đại nhất mà lịch sử đã chứng kiến: Cuộc Cách mạng Ngạ Chính nhờ cuộc cách mạng này mà cơ sở của quyền tự do chân chính và quyền bình đẳng thực sự đã được đặt ra cho loài ngườị Chính nhờ cuộc cách mạng này mà sự giải phóng phụ nữ sẽ có giá trị và có những ý nghĩa đầy đủ, trọn vẹn.
    Thay mặt cho tất cả các chị em, cảm ơn nữ đồng chí và cam kết làm việc hết sức mình để hợp sức vào sự chiến thắng cuối cùng của cách mạng thế giới, mở đầu một cách thắng lợi bởi giai cấp vô sản anh hùng nước Ngạ
    Nghị quyết này đã được biểu quyết nhất trí với tiếng hô to:
        Cách mạng Nga muôn năm!
        Cách mạng Trung Quốc muôn năm!
        Đả đảo chủ nghĩa đế quốc!
    Người ta chưa bao giờ thấy phấn khởi nhiều như thế trong phụ nữ chúng tôi! Đó thật sự đã là cuộc cách mạng nhỏ!
    Trong thư sau, tôi sẽ cho các đồng chí biết chúng tôi hoạt động ở đây như thế nàọ Trong khi chờ đợi niềm vui được đọc thư các đồng chí, thay mặt các đồng chí của tôi, xin gửi đến các đồng chí lời chào chân thành nhất.

Quảng Châu, 12-11-1924.
LOO SHING YAN
nữ đảng viên Quốc dân đảng

Thư đánh máy bằng tiếng Pháp, bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

GỬI CHỦ TỊCH ĐOÀN QUỐC TẾ CỘNG SẢN

    Tôi đến Quảng Châu vào giữa tháng 12. Tôi đã gặp tại đây vài ba nhà cách mạng quốc gia An Nam, trong số này có một người đã xa rời xứ sở từ ba mươi năm nay. Trong thời gian đó ông ta đã tổ chức nhiều cuộc nổi dậy chống Pháp. Tất cả những cuộc nổi dậy ấy đều đã đưa tới cái chết của mấy tên sĩ quan và binh lính Pháp, sự chiếm đoạt mấy khẩu súng và... là việc người của chúng ta chạy thoát, do không được giúp đỡ và viện trợ.
    Mục đích duy nhất của ông này là trả thù cho nước, cho nhà đã bị bọn Pháp tàn sát. Ông không hiểu chính trị, và lại càng không hiểu việc tổ chức quần chúng. Trong các cuộc thảo luận, tôi đã giải thích cho ông hiểu sự cần thiết của tổ chức và sự vô ích của những hành động không cơ sở. Ông đã đồng ý. Và đây là những việc mà chúng tôi bắt đầu cùng nhau tiến hành:
    a) Tôi đã vạch một kế hoạch tổ chức và xin gửi kèm bản sao theo đâỵ
    b) Sau khi đã tán thành kế hoạch này, ông đã đưa cho tôi một bản danh sách 10 người An Nam đã cùng ông hoạt động bấy lâụ
    c) Tôi đã chọn 5 người quê ở 5 tỉnh khác nhaụ Chúng tôi sẽ cử một người An Nam đưa họ tới Quảng Châụ Tôi sẽ huấn luyện cho họ về phương pháp tổ chức. Chúng tôi sẽ gửi họ trở về Đông Dương hoạt động sau 3 tháng học tập; và chúng tôi sẽ lấy ra một đoàn khác. Trong lúc này, đây là biện pháp duy nhất.
    Để chi vào các phí tổn, tôi đã lấy số còn lại trong món tiền đi đường của các đồng chí đã cho tôi (150 đồng) và về sau thì sao ?
    Tôi làm việc mỗi ngày vài giờ cho hãng Rôxta; nhưng tiền lương của tôi không cho phép tôi có thể một mình bao cho "các học viên" của tôị Và khi các học viên đến Quảng Châu, rất có thể rồi sẽ phải đem tất cả hoặc gần tất cả thì giờ của tôi vào việc huấn luyện họ, lúc đó tình hình tài chính của tôi sẽ không có lối thoát. Bởi vậy, tôi đề nghị đồng chí chỉ thị cho các đại diện của đồng chí ở Quảng Châu cũng phải chăm lo đến Đông Dương.
    Tôi thiết tưởng chưa cần phải thảo một bản báo cáo về tình hình Trung Quốc bởi vì các đồng chí Trung Quốc và Nga đã làm việc đó; tuy nhiên, bây giờ tôi lưu ý đồng chí vấn đề tuyên truyền trong phụ nữ và thiếu nhị Nữ đồng chí Bôrôđin đã phàn nàn là không nhận được tài liệu (báo chí, chương trình, v.v.) mà nữ đồng chí đã xin Mátxcơvạ Điều đó đã ngăn cản không cho công tác của nữ đồng chí ấy tiến triển và cũng có lúc đã cản trở hoàn toàn công tác của nữ đồng chí ấỵ Nữ đồng chí ấy đã viết thư nhiều lần cho Quốc tế Phụ nữ, nhưng các bức thư đều không có hồi đáp và không mang lại kết quả.
    Mong các đồng chí nhận cho lời chào cộng sản.

Quảng Châu, ngày 18 tháng 12 năm 1924.
(Trong lúc này tôi là một người Trung Quốc chứ không phải là một người An Nam, và tên tôi là Lý Thuỵ chứ không phải là Nguyễn ái Quốc).

Tài liệu tiếng Pháp, lưu tại Cục lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng.

TÌNH HÌNH ĐÔNG DƯƠNG

Tháng 11 và 12-1924

Tình hình kinh tế:
    1. Một tổng ngân sách 76.743.000 đồng Đông Dương đã được biểu quyết. 1/5 số tiền đó là tiền lãi trong việc bán thuốc phiện (14.900.000 đồng Đông Dương).
    2. Vào tháng 10, nhiều tỉnh đã bị lụt và bão tàn phá. Những sự thiệt hại không được rõ; Chính phủ không muốn cho biết điều nàỵ Theo những thông tin cá nhân thì có những nơi có tới nửa số dân bị chết đuối hay chết đóị Trừ Nam Kỳ, sự khốn cùng ngự trị ở khắp nơị
    3. Ngân hàng công nghiệp Trung Quốc - mà sự phá sản và sự cứu trợ đã gây nên nhiều tin đồn trong báo chí Pháp - đã hoàn lại tiền cho khách hàng người nước ngoài của nó, nhưng không trả cho Đông Dương chút nào tiền góp 30 triệu phrăng. Vào những ngày chót này, những chủ nợ người Pháp và người An Nam đã lập thành một mặt trận thống nhất để đòi nợ của họ.
    4. Hình như Chính phủ thuộc địa sắp đồng ý cho thương nghiệp Nhật Bản biểu giá thấp nhất. Những người An Nam lo sợ, còn những nhà buôn Pháp chống lại sự đồng ý nàỵ

Tình hình chính trị:
    1. Chính phủ cố sức ngăn cản thanh niên An Nam đi học ở Pháp. Điều đó chắc chắn vì lo sợ tuyên truyền cộng sản.
    2. Những tờ báo An Nam đã nói đến một Uỷ ban được lập nên ở Pari, gồm 10 nhà chính trị, nhà báo và nhà tài chính người Pháp. Uỷ ban này có mục đích nghiên cứu khả năng bán Đông Dương cho một nước khác. Đó là vấn đề đã nêu ra từ trong chiến tranh.
    Căn cứ hải quân của Anh ở Xanhgapo, những cuộc diễn tập của hải quân Mỹ ở Thái Bình Dương và sự xâm nhập khéo léo của Nhật Bản hình như làm cho thực dân Pháp thật sự lo lắng. ở đây, việc lo sợ chủ nghĩa bônsêvích cũng đáng kể.
    Bằng nhiều bài diễn văn và quảng cáo, Chính phủ thông báo một cuộc cải cách lớn: Chính phủ sắp tổ chức "Đại hội Đông Dương" thường trực. Đại hội sẽ gồm có 27 người Pháp - phần lớn là viên chức - được bầu 4 năm một lần; và 17 người An Nam - tất nhiên là được chọn trong số những người trung thành nhất với chủ - được bầu một năm một lần. Đại hội có tiếng nói tham khảo cho công việc của Chính phủ, điều đó nghĩa là đại hội này sẽ rất vô tích sự.
    3. Chính trị bản xứ:
    Có một đảng gọi tên là "Đảng lập hiến An Nam"5 . Đó không phải là một đảng có tổ chức, mà đơn thuần chỉ là một vài nhà trí thức theo kiểu Pháp đặt tên đảng. Những thủ lĩnh của đảng này là những người theo quốc tịch Pháp (có 250 người Nam Kỳ).
    Cương lĩnh của họ. Những yêu sách của họ là như sau:
    a) Cải cách giáo dục (hiện nay có 90% trẻ em An Nam không có trường học).
    b) Cải cách về tư pháp: cho những người An Nam tốt nghiệp về luật pháp được làm luật sư (tới nay, những người tốt nghiệp ấy thường có thể hành nghề ở Pháp, nhưng không bao giờ ở chính đất nước họ, trừ phi họ được nhập quốc tịch Pháp).
    Chuẩn y cho những người An Nam quyền có Ban hội thẩm (hiện nay chỉ có Ban hội thẩm Pháp, vì thế, tất cả những người Pháp đã giết hại người An Nam hay phạm những tội ác khác đối với người bản xứ luôn luôn được miễn nghị).
    c) Giới thiệu người An Nam vào Quốc hội Pháp.
    d) Mở rộng việc nhập quốc tịch Pháp.
    Để trình bày những yêu sách của họ với Bộ trưởng Bộ Thuộc địa, họ đã phái một người nguyên là tên vô chính phủ người Pháp: Gioócgiơ Grănggiăng.

    Báo chí của họ.
    a. Do có quyền tự do báo chí như những công dân Pháp, họ lợi dụng điều đó để xuất bản 2 hoặc 4 tờ báo mà 2 tờ lớn nhất có số lượng phát hành mỗi ngày 2000 bản.
    b. Họ bao giờ cũng núp sau cái mộc "lòng trung thành" khi phê bình công khai những khuyết điểm của Chính phủ thuộc địạ Trong tất cả các bài báo, họ tuyên bố "vĩnh viễn gắn bó với mẫu quốc". Họ theo khuynh hướng của Đảng Xã hội cấp tiến Pháp6 (đảng của Eriô), ít nhất trong lúc này là thần tượng lớn của họ.
    c. Họ vốn rất kính trọng Triều đình nước Nam. Đột nhiên, họ đổi giọng và bắt đầu công kích nó khá thậm tệ. Thậm chí họ còn viết: "Tư tưởng cộng hoà đã thắng trên thế giới, và những người An Nam đã dân chủ về căn bản, đã được chuẩn bị kỹ để hiểu cái đẹp của nó. Một vương quyền để phô trương chỉ có thể làm mờ ý nghĩa của nó trước quần chúng".
    Điều đó ở An Nam đáng khép tội khi quân. Giả dụ rằng những người ở Đảng lập hiến của chúng ta, đã cảm thấy cái gì đó từ Pari dội về: Đấng uy nghiêm Khờ khạo ngồi trên ngôi vua nước An Nam là người được che chở bởi Anbe Xarô, cựu Bộ trưởng Bộ Thuộc địa, bị khai trừ khỏi đảng của Eriô, bị khai trừ vì đã bầu cho Poăngcarê. Khi bỏ đảng, Xarô đã công bố một bức thư ngỏ rất vô lễ gửi Eriô, Chủ tịch đảng nàỵ Eriô sắp thải vua An Nam để trả thù Xarô chăng? Rất có thể.
Những đảng viên Đảng lập hiến An Nam và chủ nghĩa cộng sản.
    Họ là những người có thiện cảm với chủ nghĩa cộng sản ư ? Không hơn gì những người dân chủ xã hội của những nước khác. Tuy nhiên họ khá khôn khéo chiếm lấy mọi cơ hội để làm Chính phủ thuộc địa sợ hãi bóng ma bônsêvích. Về việc Pháp công nhận Liên Xô, họ viết:
    "Một số kẻ thực dân đã dự đoán một tương lai đen tối cho Đông Dương, tiếp sau việc Chính phủ Pháp công nhận Liên Xô; trên thực tế, người Nga dự định nâng đỡ những người bản xứ ở các thuộc địa của châu Âu chống lại sự thống trị của nước ngoài tại châu á. Tình hình sục sôi của các sinh linh trong nước chúng tôi do những sai lầm của ách cai trị thực dân thiển cận gây ra thì cái gì cũng có thể xảy ra ở đất nước này (tôi gạch dưới) chỉ cần những phương pháp khai hoá ấy tiếp tục được áp dụng đối với các dân tộc bị lệ thuộc và được bảo hộ". Đe dọa như thế rồi, họ tiếp tục cho tới cuối bài báo, kêu nài sự hợp tác Pháp- An Nam. Nhưng còn một ví dụ khác nữạ Họ đã in lại một bài của báo Les Continents xuất bản ở Pari của Rơnê Marăng. Đây là bài báo đó:
    "Sự tuyên truyền cộng sản ở những thuộc địa Pháp.
    Chúng tôi mới báo tin rằng những người Liên Xô chuẩn bị một chiến dịch tuyên truyền rộng rãi ở những thuộc địa của chúng tạ Đại hội lần thứ V của Quốc tế Cộng sản của Mátxcơva7 vừa cho thấy chúng ta có lý. Thật vậy, việc thiết lập một Ban thuộc địa gồm có những người Anh, người Bỉ, người Hà Lan và người Tây Ban Nha đã được quyết định.
    Trụ sở của Ban này đặt ở Giơnevơ. Nhiệm vụ của nó là dấy lên những sự nổi dậy và khởi nghĩa trong những thuộc địạ Thuộc địa chính được nhằm tới là Mađagátxca rồi Đahômâỵ Người ta cũng phải hoạt động ở Tuynidi, ở Marốc, ở Goađơlúp, ở Ăngtiơ và ở Bắc Kỳ.
    Chính phủ Xôviết đã để 10 triệu phrăng vàng cho Ban sử dụng nhưng những đảng cộng sản Pháp, Anh, Bỉ phải đóng góp nhiều, vì những chi phí dự tính là to lớn.
    Những uỷ viên người Pháp của Ban là các ông Casanh, Tơranh, Xeliê, Ghinbô và Côxtạ
    Đứng trước nguy cơ này, những sự tế nhị quá đáng, khúm núm của ông Đenphốtxơ không thể làm gì hơn. Vấn đề không còn là tìm ra bàn tay của Mátxcơva ở khắp mọi nơi nữạ Phải tố cáo nơi nó ẩn nấp. Không phải bằng cặp mắt bị bưng bít bởi óc bè phái thuộc địa mà chúng ta sẽ tìm được bàn tay ấỵ Sau đó, nhất là Nghị viện hiện nay và Chính phủ phải ngay lập tức cho người bản xứ của các thuộc địa những quyền sơ đẳng mà họ đòi (tôi gạch dưới). Những cựu chiến binh, những giáo viên và những viên chức người bản xứ sẽ là những người đầu tiên bị xúc động bởi sự tuyên truyền này... Chính nhờ đấu tranh chống lại các nhà cai trị vụng về và chống lại những thống đốc chuyên chế quá đáng mà chúng ta sẽ làm yên được sự bất bình chính đáng của người bản xứ.
Nếu không thì những nữ thần Xiren sẽ có dịp tốt để ca tụng sự nổi loạn".
    Nguyện vọng của những đảng viên lập hiến An Nam.
    G.Grănggiăng, đại biểu của họ ở Pháp đã tóm tắt đúng những nguyện vọng ấy: "Họ chỉ muốn đơn giản là chính sách hợp tác (Pháp- An Nam) được thực hành ... Họ muốn được dần dần tham gia vào những công việc của đất nước họ ... Không muốn gì hơn".
    Vả lại, tất cả những gì họ đòi là quyền nhập quốc tịch Pháp, miễn trừ quân dịch (4 năm đối với người An Nam), bầu cử, v.v.. Họ chỉ đòi cho "lớp thượng lưu đã được giáo dục thôi". Còn quần chúng thì chẳng được gì.
    Chúng ta có thể dùng họ không? Điều đó tuỳ thuộc hai điều: thái độ của Chính phủ Pháp và sự khôn khéo của chúng ta.
    Linh tinh -
    Một lính Pháp đã giết một người An Nam; hắn đã bị kết án một tháng tù án treọ
    200 học sinh trẻ tuổi của một tỉnh ở Nam Kỳ đã biểu tình trước đồn cảnh sát đòi thả hai người bạn của họ bị bắt giữ. Đồng thời, họ doạ bãi khoá nếu các bạn của họ không được thả ngaỵ Họ đã thắng lợị Đây là lần đầu tiên, ở Đông Dương xảy ra một việc như vậỵ Đó là một dấu hiệu của thời đạị

19-12-1924
Tài liệu tiếng Pháp, bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

THƯ GỬI MỘT ĐỒNG CHÍ TRONG QUỐC TẾ CỘNG SẢN

    Đồng chí thân mến,
    Tôi gửi đến đồng chí một báo cáo về tình hình Đông Dương. Tôi đã tìm thấy ở đây vài người Đông Dương mà với họ, tôi hy vọng làm được việc gì đó. Xin đồng chí chỉ thị cho những đồng chí người Nga ở đây cũng nhận trách nhiệm về các công việc của Đông Dương, bởi vì một mình tôi không thể làm nhiều được. Tôi đang công tác ở hãng Rôxtạ Tôi chỉ gặp đồng chí Malaca một lần; đồng chí ấy ốm và nói với tôi rằng đồng chí cố gắng trở về nước. Tôi nghĩ rằng đồng chí ấy đã về rồi, bởi vì đã rất lâu tôi không gặp nữạ
    Tôi sẽ gửi đến đồng chí một báo cáo về công tác chính trị của tôi tiếp saụ Địa chỉ của tôi: ông Lu, Hãng thông tấn Rôxta, Quảng Châụ Nếu đồng chí viết thư về thì nhờ đồng chí nhắn các đồng chí chúng ta gửi những thư của tôi đến đây cho tôị Tôi tin rằng thế nào cũng có một vài cáị
    Chào cộng sản.

Quảng Châu, ngày 22-12-1924. NGUYỄN ÁI QUỐC
Thư đánh máy bằng tiếng Anh, bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

VẤN ĐỀ ĐÔNG DƯƠNG

    1- Nếu đồng chí đồng ý cho tôi gửi ngay một hoặc hai sinh viên thì điều đó sẽ cho phép tôi tuyên truyền tốt, và nói rằng cách mạng Nga đang và sẽ có thể làm gì cho dân chúng thuộc địạ Điều đó cũng sẽ cho phép tôi - từ nay đến tháng tám - tranh thủ được những phần tử tốt của Quốc dân đảng Đông Dương. Hơn nữa, điều đó cho phép tôi chọn ngay được vài người trong số họ để phái về nước.
    2- Tôi không hiểu rõ vì sao đồng chí ngần ngại cho tôi vay tiền. Đó là một việc giữa đồng chí với tôi, và không một ai khác biết được tý nào về việc nàỵ Tiền vay đó sẽ cho phép tôi:
    a/ Có được một cơ sở ở trong nước.
    b/ Có người sẵn sàng làm tuyên truyền viên.
    c/ Thực hiện việc tuyên truyền đến nơi đến chốn và,
    d/ Bắt đầu ngay công tác tổ chức.
    Không có người nào khác có thể giúp tôi trong việc này, bởi vì tôi là một dây liên lạc giữ bí mật kế hoạch của chúng tạ
    3- Tuyên truyền và làm công tác khác, tôi phải:
    a/ Dịch tài liệu
    b/ In ấn nó
    c/ Lấy người từ trong nước đến Quảng Châu
    d/ Huấn luyện họ
    e/ Phái họ trở về.
    Không có tiền, tất cả những điều đó đều không thể làm được. Vì thế tôi muốn đề nghị đồng chí cấp cho một quỹ nào đó.
    4- Không có sự đồng ý và sự giúp đỡ của các đồng chí Nga của chúng ta thì tôi sẽ khó mà tránh khỏi sai lầm. Nhưng tôi cũng không nhận được gì nếu không có chỉ thị của đồng chí. Và họ có thể không làm gì cho tôi khi tôi đến tay không.
    5- Nếu 4 yêu cầu này không có kết quả thì triển vọng về sau đối với tôi sẽ là như sau:
    a/ Tôi không có chứng cứ để chỉ ra được những phần tử tốt nhất ở Quốc dân đảng Đông Dương để nhận họ đến với tạ
    b/ Tôi không thể về nước được.
    c/ Do đang mắc nợ trên 350 đôla cho công tác đầu tiên, tôi sẽ phải làm việc ít ra là 5 tháng để trả nợ. ở điều kiện đó, tôi sẽ không có thời giờ, không có tiền để làm công tác khác.
    Tôi rất hy vọng đồng chí sẽ ủng hộ yêu cầu của tôi.

Thư đánh máy bằng tiếng Anh, bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

THƯ GỬI MỘT ĐỒNG CHÍ Ở QUỐC TẾ CỘNG SẢN

    Đồng chí thân mến,
    Quốc dân đảng Đông Dương vừa được thành lập vào ngày 3 tháng này với 3 đảng viên lúc bắt đầụ
    Một người sẽ được phái đi Trung Kỳ và Làọ Một người khác (chưa phải là đảng viên) sẽ được phái đến Bắc Kỳ để lấy 5 người đi Quảng Châu học cách làm công tác tổ chức.
    Tôi nghĩ có thể tìm nam thanh niên để gửi đi học ở Trường đại học Mátxcơva8 . Xin đồng chí vui lòng cho biết có thể cho tôi gửi bao nhiêu sinh viên.
Đồng thời, tôi xin đồng chí chỉ thị cho các đồng chí Nga ở đây cũng nhận trách nhiệm về các công việc của Đông Dương bởi vì có một mình, tôi không thể làm quá nhiều việc được.

Quảng Châu, ngày 5-1-25.

Chào cộng sản
N.A.Q

Thư đánh máy bằng tiếng Anh,
bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

GỬI ĐOÀN CHỦ TỊCH QUỐC TẾ CỘNG SẢN

    Quảng Châu, ngày 10-1-1925
    Kính gửi Đoàn Chủ tịch Quốc tế Cộng sản,
    Các đồng chí thân mến,
    Quốc dân đảng (Quốc dân đảng Đông Dương), chiều hôm qua đã kết nạp người đảng viên thứ tư.
    Một trong số những đảng viên đó, xế trưa nay, đã đi Trung Kỳ và Lào, với nhiệm vụ là tổ chức những cơ sở ở các xứ đó và tìm thanh niên để đi học Trường đại học cộng sản chủ nghĩa ở Mátxcơvạ
    Các đồng chí cho tôi biết các đồng chí muốn nhận bao nhiêu sinh viên An Nam vào học Trường đại học ấỵ
    Ngày 15 sắp tới, một đảng viên thứ hai sẽ được gửi đến Bắc Kỳ để lấy 5 người Bắc Kỳ sang học Trường nông dân ở Quảng Châụ Những người này sẽ học cách tổ chức như thế nàọ
    Phải chi phí cho phái viên thứ nhất là 290 đôla và cho phái viên thứ hai 230 đôlạ Số tiền đó là do số tiền đi đường còn lại của tôi, gộp với số tiền lương mà Rôxta đã ứng trước cho tôi có thể có nhiều triển vọng, nhưng những phương tiện tài chính của nó rất eo hẹp: ít ra là tới lúc này, những phương tiện ấy chỉ do tôi cung cấp thôị
Chuyến thư sắp khởi hành rồị Tôi xin kết thúc bản báo cáo của tôị Chuyến thư sau, tôi sẽ gửi các đồng chí một bản báo cáo chi tiết hơn.

    Xin gửi lời chào cộng sản

NGUYỄN ÁI QUỐC

T.B. Yêu cầu các đồng chí chỉ thị cho các đại diện của các đồng chí ở Quảng Châu cũng phải chăm lo đến Đông Dương.

Tài liệu tiếng Pháp, lưu tại Cục lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng